राजकारणाचा बाजार - ऑब्जेक्टिव्ह डेटा आणि कन्टेन्टचा संबंध

कोणतंही मार्केट analyse करण्यासाठी पहिल्यांदा त्याचे की पॉईंट्स काढले जातात, की ते मार्केट कोणत्या बेसवर कार्यरत आहे, ग्राहक कोण, ग्राहकांना कोणतं प्रोडक्ट आवडतंय, याआधी तो ग्राहक कोणतं प्रोडक्ट वापरायचा. अशा अनेक बेस पॉईंट्सवर ग्राहकांचे वर्गीकरणही होते. अगदी हीच गोष्ट आता राजकारणाच्या मार्केटिंगमध्ये होतेय. इतकंच की हे राजकारण असल्याने प्रचंड मायक्रो लेव्हल मार्केट analysis होतं.

पॉलिटिकल मार्केटिंग मध्येही इतर प्रोडक्ट्स प्रमाणे ग्राऊंड analysis होतो, ग्राऊंड नॉलेज मिळवलं जातं. ते कसं, तर अनेक ऑब्जेक्टिव्ह डेटा आणि बऱ्याच सब्जेक्टिव्ह सर्वेक्षणांतून ग्राऊंड नॉलेज मिळवता येतं. इतंकच की फार कोणी सब्जेक्टिव्ह सर्वे करत नाही. कारण लवकरात लवकर analysis आणि रिपोर्ट हवा असतो. त्यामुळे ऑब्जेक्टिव्ह डेटा आणि ऑब्जेक्टिव्ह सर्वे यातून तथाकथित ग्राऊंड नॉलेज मिळवलं जातं.

आता ऑब्जेक्टिव्ह डेटा म्हणजे काय. हा डेटा स्थानिक प्रशासन, निवडणूक आयोग अशा ठिकाणांहून सहज मिळतो. फक्त बॅकींग हवी. या डेटामध्ये विभागनिहाय, अगदी बूथनिहाय तुमचे निवासी पत्ते, फोन नंबर, वय, नाव, नाव आणि क्षेत्रावरून जात, धर्म. सर्वेमधून तुमचा व्यवसाय आणि राजकीय कल जाणून घेतला जातो, जो खरं तर प्रचंड ढोबळ असतो. त्यात नेहमीच accuracy असेल असं नाही. दुसरा महत्त्वाचा डेटा म्हणजे याआधी तुमच्या मतदारसंघात कोणाकोणाची सत्ता होती, आता कोणाची आहे, विरोधकांचे वोटशेअर याचं गणित लावून डेटा बनवला जातो.

सर्वेमधून तुमचा सध्याचा कल समजला. तुमचा मतदारसंघ, बूथ, फोन नंबर, जात असा डेटा असेल तर त्याला तुमच्या आताच्या राजकीय विचाराची जोड मिळाली. पण हा तर आर्टिफिअल इंटलिजन्सने काढलेला डेटा आहे. या डेटाचं काय करायचं? तर माझा आताचा कल विरोधी पक्ष किंवा विरोधी उमेदवाराकडे असेल, तर तो वळवायचा. कसा? उत्तर आहे कन्टेन्ट. आर्टिफिशिअल इंटलिजन्सने काढलेला डेटा जेव्हा कन्टेन्ट रूपाने तुम्हाला भिडतो तेव्हा तो आर्टिफिशिअल राहत नाही, तर एक प्रोपागंडा बनून तुम्हाला तुमचे विचार बदलण्याचा प्रयत्न करत असतो.

तुमच्या फोनवर राजकीय संदर्भांचे एसएमएस येतात, फोन येतात. तुमचा फोन नंबर फेसबूक आणि इतर अॅप्सना लिंक्ड असेल तर अनेक अॅड तुम्हाला फीड केल्या जातात. विरोधी उमेदवार सत्तेत असेल तर शासनाविषयी द्वेष पसरवला जातो, आणि उमेदवारच स्वतः सत्तेत असेल तर योजना आणि त्यांच्या न्युमरीक्सचा भडीमार केला जातो. द्वेष असो वा विकासकार्य, तुम्हाला तुमच्या व्यवसाय, जात, धर्म, लिंग, विभाग यांनुसार कन्टेन्ट पुरवला जातो. जसं की तुम्ही नोकरदार असाल तर गृहकर्ज, वेहिकल लोन, इन्कम टॅक्स यांविषयी कन्टेन्ट असू शकतो. फरक इतकाच राहील की सत्ताधारी स्वतःचं कौतुक सांगेल, आणि विरोधक तुमची लुटमार कशी होतेय, हे पटवून देण्याचा प्रयत्न करील.

सध्याचे सत्ताधारी हा सगळा डेटा मिळवत आहेत खरे, पण त्याचा वापर नक्की कशासाठी करत आहेत यात शंका आहे. कारण त्यांचा कन्टेन्ट मात्र वेगळा आहे हे प्रकर्षाने दिसून येतं. त्यांच्या कन्टेन्ट आणि त्याच्या वेगळेपणाविषयी पुढचा लेख नक्की लिहीन. आता इतकंच लक्षात ठेवा, कोणत्याही जाहीरातबाजीला बळी पडू नका, कोणत्याही नंबर्सला बळी पडू नका. गुगल आहे, योग्य माहितीनिशी थोडासा रिसर्च करा. थोडंसं कष्ट लागेल, पण तुम्हालाच फायदा होईल.